Podstawowe formy pomocy

W niniejszym artykule chciałbym krótko opisać podstawowe formy pomocy psychologicznej/psychoterapeutycznej jakie zazwyczaj znajdują się w ofercie gabinetów psychologicznych/psychoterapeutycznych.

Do podstawowych form takowej pomocy należą m.in.: konsultacja psychologiczna, poradnictwo psychologiczne, diagnoza psychologiczna, psychoterapia oraz interwencja kryzysowa.

Konsultacja psychologiczna – Pierwsze kontakty z psychologiem lub psychoterapeutą zazwyczaj rozpoczynają się od jednej do kilku konsultacji, podczas których dochodzi do nawiązania wstępnej relacji, przeprowadzenia wywiadu psychologicznego, zorientowania się w trudnościach klienta/pacjenta, określenia potrzeb, nakreślenia wstępnych celów i w rezultacie ustalenia optymalnej formy pomocy (np. terapii indywidualnej, grupowej, par itd.) oraz uzgodnienia kontraktu. Zdarza się również, że wskazana jest współpraca z innymi specjalistami. Może się również okazać, że klient wymaga wyłącznie pomocy innego specjalisty.

Poradnictwo psychologiczne – Jest to krótkotrwała forma pomocy/wsparcia psychologicznego zdrowego pacjenta, który przeżywa trudności w swoim życiu i nie jest w stanie poradzić sobie z nimi samodzielnie. Poradnictwo jest zazwyczaj związane ze wspólnym opracowaniem planu działania oraz zmian, które w rezultacie doprowadzą do rozwiązania zgłaszanych problemów. 

Diagnoza psychologiczna – Jest to sposób dochodzenia do wyjaśnienia prawidłowości w funkcjonowaniu psychicznym klienta, takich jak określenie wpływu mechanizmów psychologicznych, organicznych oraz środowiskowych na powstanie określonych problemów. Diagnoza psychologiczna ma zazwyczaj wyznaczony cel (określenie ilorazu inteligencji, typu osobowości, deficytów lub uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego, schematów lub tendencji zachowań, wykryciu zasobów lub deficytów jednostki itd.). Przeprowadzenie diagnozy psychologicznej opiera się zazwyczaj na obserwacji, wywiadzie psychologicznym oraz rozmowie, na podstawie których psycholog dochodzi do pewnych przypuszczeń, które potwierdza za pomocą testów psychologicznych.

Psychoterapia – Wyjaśnienie tego pojęcia w sposób krótki i zrozumiały nie jest prostym zadaniem, przede wszystkim z powodu istnienia wielu form psychoterapii (indywidualna, grupowa, par, rodzinna) oraz występujących nurtów/szkół (psychodynamiczna, humanistyczno-egzystencjalna, systemowa, poznawczo-behawioralna, integracyjna itd.), które postaram się opisać przy kolejnej okazji. Tym samym spróbuję przedstawić w tym miejscu psychoterapię w sposób zarazem bardzo ogólny i przynajmniej częściowo zgodny z w.w. formami oraz nurtami, ale przede wszystkim prezentujący moje osobiste spojrzenie na psychoterapię. W kontekście definicyjnym psychoterapię można przedstawić jako określony sposób oddziaływań, przy pomocy środków psychologicznych, które mają na celu leczenie. Mój sposób spojrzenia na psychoterapię w dużej mierze opiera się na psychologii humanistycznej oraz nurcie integracyjnym, czego nie będę w tym miejscu rozwijał. Osobiście psychoterapia jest dla mnie pewnego rodzaju drogą, na której towarzyszę swojemu pacjentowi w odkrywaniu najlepszej dla niego ścieżki do zdrowia. Niezwykle istotnym czynnikiem na tej drodze jest dla mnie relacja z klientem, którą staram się opierać na akceptacji, empatii oraz  własnej autentyczności. Uważam również, że klient posiada w sobie niezbędne zasoby, dzięki którym jest w stanie poradzić sobie z własnymi trudnościami. Niestety na jego drodze stają przeszkody w różnej formie (depresja, lęk, kryzysy życiowe, problemy emocjonalne, niska samoocena itp.), które nierzadko mają swoje źródło w przeszłych doświadczeniach, które utrwalają się najczęściej w takich sferach funkcjonowania jak: somatyczna, poznawcza, emocjonalna, aktywność behawioralna oraz relacji z otoczeniem. Sama obszerność tych możliwości (dysfunkcyjnych myśli, negatywnych emocji, zachowań, nawyków, problemów w relacjach) wskazuje na potrzebę wykorzystania szerokiego spektrum możliwości oraz technik jakie płyną z różnych podejść psychoterapeutycznych. Czyli takie wykorzystanie wiedzy i umiejętności w relacji z klientem, które jest zoptymalizowane wyłącznie do jego potrzeb i tym samym prowadzi do osiągnięcia wspólnie określonych zamierzeń.

Interwencja kryzysowa – Jest to forma pomocy i wsparcia psychologicznego w sytuacji kryzysu jednostki, czyli takim doświadczeniu, które jest szczególnie trudne (śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, majątku, utrata zdrowia, kalectwo, rozwód itd.) i niemożliwe do samodzielnego oraz konstruktywnego rozwiązania przez daną osobę. Celem interwencji jest zapewnienie klientowi wsparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa, redukcję lęku, konfrontację z problemem, naukę nowych rozwiązań oraz w rezultacie ustalenie sposobu postępowania, dzięki któremu klient będzie w stanie sobie samodzielnie poradzić z trudną sytuacją. Warto również w tym miejscu zaproponować wyjaśnienie W. Badury-Madej,1996, która wyjaśnia interwencję kryzysową jako formę pomocy psychologicznej polegającą na kontakcie terapeutycznym, skoncentrowanym na problemie wywołującym kryzys, czasowo ograniczonym, w którym dochodzi do konfrontacji osoby z kryzysem i do jego rozwiązania. Redukcja symptomów i przywrócenie równowagi psychicznej zapobiega dalszej dezorganizacji.

Powyższy opis jest próbą krótkiego wyjaśnienia podstawowych form pomocy psychologicznej, która może być pomocna przyszłym klientom/pacjentom w lepszej orientacji w ofercie psychologów oraz psychoterapeutów.